Traduko: Barry Friedman
La vilaĝo Somal, nestiĝanta for en la arbaraj terpecoj de Mempi, havis populacion de malpli ol tricent. Estis ĉiel vilaĝo por igi la koron de kampara reformanto sinki. Ĝia tanko, malgranda etendaĵo da akvo, precize en la mezo de la vilaĝo, servis por trinki, bani kaj lavi la brutaron, kaj ĝi bredis malarion, tifoidon, kaj nur ĉielo sciis kion alian. La dometoj sterniĝis ĉiudirekte kaj la vojoj tordis kaj serpentumis supren kaj malsupren kaj strangolis unu la alian. La populacio uzis la aŭtovojon kiel la ruban grundon kaj en la postkorto de ĉiu domo drenakvo stagnis en verdaj flakoj.
Tia estis la vilaĝo. Estas verŝajne, ke la homoj de la vilaĝo estis malsentemaj: sed estas pli probable, ke ili neniam rimarkis sian ĉirkaŭaĵon, ĉar ili vivis en ia ĉiama sorĉeco. La sorĉisto estis Nambi la rakontanto. Li estis viro de ĉirkaŭ sesdek aŭ sepdek jaroj. Aŭ ĉu li estis okdek aŭ cent okdek? Kiu povus diri? En loko tiel fortranĉita kiel Somal (la plej proksima bushaltejo estis dek mejlojn for), kalkulado apenaŭ povis esti en la konataj mezuroj de tempo. Se iu demandis Nambi, kian aĝon li havis, li menciis antikvan malsaton aŭ invadon aŭ la konstruadon de ponto kaj indikis kiom alte li staris de la tero tiutempe.
Li estis analfabeta, en la senco, ke la skribita vorto estis por li mistero; sed li povis elpensi rakonton, en sia kapo, kun la rapideco de unu po monato; ĉiu rakonto daŭris preskaŭ dek tagojn por rakonti.
Lia hejmo estis la templeto, kiu estis ĉe la fino de la vilaĝo. Neniu povis diri, kiel li opiniis, ke li estas la posedanto de la templo. La templo estis tre malgranda strukturo kun ruĝstriitaj muroj, kun ŝtonbildo de la Diino Shakti en la sanktejo. La antaŭa parto de la templo estis la hejmo de Nambi. Sed tio ne gravis, ĉar iu ajn loko povus esti lia hejmo; li estis sen posedaĵoj. Ĉio, kion li posedis, estis balailo, per kiu li balais la templon, kaj li havis ankaŭ kelkajn dhotojn kaj iom da supra ŝtofo. Li pasigis la plej grandan parton de la tago en la ombro de la banjanarbo, kiu etendis siajn branĉojn antaŭ la templo. Kiam li malsatis, li eniris iun domon, kiu kaptis lian fantazion kaj aliĝis al la familio ĉe la vespermanĝo. Kiam li bezonis novajn vestojn, ili estis alportitaj al li de la vilaĝanoj. Li preskaŭ neniam devis eliri serĉi gekunulojn, ĉar la banjanarba ombro servis kiel klubejo por la vilaĝanoj. Dum la tuta tago homoj venis serĉante la ĉeeston de Nambi kaj kaŭriĝis sub la arbo. Se li estis en humoro por tio, li aŭskultis ilian paroladon kaj distris ilin per siaj propraj observoj kaj anekdotoj. Kiam li ne estis en humoro, li acide rigardis la vizitantojn kaj demandis: "Kio estas tio, ke vi opinias, ke mi estas? Ne kulpigu min, se vi ne ricevas rakonton ĉe la venonta luno. Krom se mi meditas, kiel la Diino povus doni al mi rakonton? Ĉu vi pensas, ke rakontoj flosas en la aero?” Kaj li eliris al la rando de la arbaro kaj kaŭriĝis tie, kontemplante la arbojn.
Vendrede vespere la vilaĝo aperis ĉe la templo por kultado, kiam Nambi ekbruligis dudekopon da kotlampoj kaj aranĝis ilin ĉirkaŭ la sojlo de la sanktejo. Li ornamis la bildon per floroj, kiuj sovaĝe kreskis en la postkorto de la templo. Li funkciis kiel la pujario kaj ofertis al la Diino fruktojn kaj florojn alportitajn de la vilaĝanoj.
En la noktoj li havis rakonton por rakonti, li ekbruligis malgrandan lampon kaj metis ĝin en niĉon en la trunko de la banjanarbo. Vilaĝanoj, kiam ili revenis hejmen vespere, vidis tion, iris hejmen kaj diris al siaj edzinoj: "Nun, nun, rapidu kun la vespermanĝo, la rakontisto vokas nin." Dum la luno ŝteliris malantaŭ la altaĵeto, viroj, virino kaj infanoj kolektiĝis sub la banjanarbo. La rakontanto ankoraŭ ne aperus. Li sidus en la sanktejo, antaŭ la Diino, kun la okuloj fermitaj, en profunda meditado. Li sidis tiel longe kiel li volis, kaj kiam li eliris, kun la frunto flamanta pro cindro kaj vermiljono, li sidiĝis sur ŝtonplatono antaŭ la templo. Li komencis la rakonton per demando. Skuante sian fingron al malpreciza, malproksima celloko, li demandis: “Antaŭ mil jaroj, je la distanco de ŝtonĵeto en tiu direkto, kia loko laŭ vi ĝi estis? Ĝi ne estis la herbaĉkovrita rubejo, kiun ĝi nun estas, en kiu azenoj ruliĝas. Ne estis la cindrujaĉo, kiun ĝi nun estas. Ĝi estis la ĉefurbo de la reĝo ... "La reĝo estus Dasaratha, Vikramaditya, Asoka, aŭ iu ajn kiu venis en la kapon de la maljunulo; la ĉefurbo estis nomita Kapila, Kridapura, aŭ io ajn. Tiel komencinte, la maljunulo daŭrigis sen paŭzo dum tri horoj. Dum ĉi tiu tempo, briko post briko la palaco de la reĝo estis levita. La maljunulo priskribis la duonblindigantan durbaran ĉambregon, kie sidis cent vasalaj reĝoj, ministroj, kaj regatoj; en alia parto de la palaco kunvenis kaj kantis ĉiuj muzikistoj en la mondo; kaj la plej multaj el la kantoj estis kantitaj denove kaj denove fare de Nambi al lia spektantaro; kaj li detale priskribis la bildojn kaj trofeojn, kiuj pendis sur la muroj de la palaco...
Ĝi estis rakontkonstruado sur epopea skalo. La unua tago apenaŭ transdonis la scenaron de la rakonto, kaj la spektantaro de Nambi ankoraŭ ne havis ideon, kiuj venas en la rakonton. Dum la luno glitis malantaŭ la arboj de Mempi-Arbaro, Nambi diris, "Nun amikoj, Patrino diras, ke tio taŭgas por la tago." Li abrupte leviĝis, eniris, kuŝiĝis kaj ekdormis longe antaŭ ol ĉesis la babilado de la homamaso.
La lumo en la niĉo denove estus vidita du aŭ tri tagojn poste, kaj denove kaj denove dum la hela duono de la monato. Reĝoj kaj herooj, fiuloj kaj fein-similaj virinoj, gedioj en homa formo, sanktuloj kaj murdistoj, puŝis unu la alian en tiu mondo, kiu estis kreita sub la banjanarbo. La voĉo de Nambi leviĝis kaj malleviĝis en rava ritmo, kaj la lunlumo kaj la horo kompletigis la magion. La vilaĝanoj ridis kun Nambi, ili ploris kun li, ili adoris la heroojn, malbenis la fiulojn, ĝemis kiam la konspiranto havis sian komencan sukceson, kaj ili sendis al la dioj elkoran preĝon por feliĉa fino...
En la tago, kiam la rakonto finiĝis, la tuta kunveno iris en la sanktejon kaj kliniĝis antaŭ la Diino...
Kiam la sekva luno ekrigardetis super la altaĵeto, Nambi estis preta kun alia rakonto. Li neniam ripetis la saman specon de rakonto aŭ venigis la saman aron de personoj, kaj la vilaĝanoj konsideris, ke Nambi estas ia miraklo, citis liajn saĝajn vortojn, kaj vivis ĝenerale en sia altnivela ebeno, kvankam ilia vivo en ĉiuj aliaj rilatoj estis malfacila kaj senĝoja.
Kaj tamen ĝi daŭris jarojn kaj jarojn. Unu lunon li ekbruligis la lampon en la arbo. La publiko venis. La maljunulo sidiĝis kaj komencis la rakonton. "...Kiam reĝo Vikramaditya vivis, lia ministro estis..." Li paŭzis. Li ne povis preterpasi ĝin. Li faris freŝan komencon. "Estas la reĝo..." li diris, ripetis ĝin, kaj tiam liaj vortoj malaperis en neklara murmurado. "Kio trafis min?" li demandis kortuŝe. “Ho, Patrino, grandioza Patrino, kial mi stumblas kaj ŝanceliĝas? Mi konas la rakonton. Mi havis la tuton antaŭ momento. Pri kio temis? Mi ne povas kompreni tion, kio okazis." Li ŝanceliĝis kaj aspektis tiel mizera, ke lia publiko diris: “Prenu vian propran tempon. Vi eble estas laca.”
“Silentu!” li kriis. “Ĉu mi estas laca? Atendu momenton; Mi rakontos al vi la rakon“Silentu!” li kriis. “Ĉu mi estas laca? Atendu momenton; Mi rakontos al vi la rakonton baldaŭ.” Post tio, estis plena silento. Fervoraj vizaĝoj suprenrigardis al li. "Ne rigardu min!" li ekflamis. Iu donis al li glason da lakto. La publiko atendis pacience. Ĉi tio estis nova sperto. Kelkaj personoj esprimis sian simpation laŭte. Kelkaj homoj komencis paroli inter si. Tiuj, kiuj sidis en la ekstera rando de la homamaso, silente forglitis. Iom post iom, kiam proksimiĝis noktomezo, aliaj sekvis ĉi tiun ekzemplon. Nambi sidis rigardante la teron, la kapo klinita je pensoj. Unuafoje li komprenis, ke li estas maljuna. Li sentis, ke li neniam plu povos regi siajn pensojn aŭ esprimi ilin konvinke. Li rigardis supren. Ĉiuj estis foririntaj krom lia amiko Mari la forĝisto. "Mari, kial vi ankaŭ ne foriris?"on baldaŭ.” Post tio estis plena silento. Fervoraj vizaĝoj suprenrigardis al li. "Ne rigardu min!" li ekflamis. Iu donis al li glason da lakto. La publiko atendis pacience. Ĉi tio estis nova sperto. Kelkaj personoj esprimis sian simpation laŭte. Kelkaj homoj komencis paroli inter si. Tiuj, kiuj sidis en la ekstera rando de la homamaso, silente forglitis. Iom post iom, kiam proksimiĝis noktomezo, aliaj sekvis ĉi tiun ekzemplon. Nambi sidis rigardante la teron, la kapo klinita en pensoj. Unuafoje li komprenis, ke li estas maljuna. Li sentis, ke li neniam plu povos regi siajn pensojn aŭ esprimi ilin konvinke. Li rigardis supren. Ĉiuj estis foririntaj krom lia amiko Mari la forĝisto. "Mari, kial vi ankaŭ ne foriris?"
Mari pardonpetis pri la ceteraj: “Ili ne volis lacigi vin; do ili foriris.”
Nambi leviĝis. “Vi pravas. Morgaŭ mi faros ĝin. Aĝo, aĝo. Kio estas mia aĝo? Ĝi aperis subite.” Li montris sian kapon kaj diris. “Ĉi tio diras: ‘Maljuna malsaĝulo, ne pensu, ke mi plu estos via servanto. Vi estos mia servanto ĉiposte.’ Ĝi estas malobeema kaj perfida.”
Li ekbruligis la lampon en la niĉo la sekvantan tagon. La homamaso kunvenis sub la banjano fidele. Nambi pasigis la tutan tagon en meditado. Li fervore preĝis al la Diino, ke ŝi ne forlasu lin. Li komencis la rakonton. Li daŭrigis unu horon sen halto. Li sentis sin tre trankviligita, tiom ke li interrompis sian propran rakonton por rimarki: “Ho, amikoj. La Patrino estas ĉiam afabla. Mi estis kaptita per malsaĝa timo...” kaj daŭrigis la rakonton. Post kelkaj minutoj li sentis sin sekigita. Li forte luktis: "Kaj tiam... kaj poste... kio okazis?" Li balbutis. Sekvis paŭzo de unu horo. La publiko ekstaris senvorte kaj iris hejmen. La maljunulo sidis sur la ŝtono cerbumante ĝis la koko kriis. "Mi ne povas kulpigi ilin pro tio," li murmuris al si. "Ĉu ili povas sidiĝi ĉi tie kaj malĝojiĝi la tutan nokton?" Du tagojn poste li donis alian epizodon de la rakonto, kaj ankaŭ tio daŭris nur kelkajn minutojn. La kunveno malkreskis. Malpli da homoj komencis rimarki la lampon en la niĉo. Eĉ ĉi tiuj venis nur pro sento de devo. Nambi ekkomprenis ke ne estis utilo plilongigi la lukton. Li finis la rakonton rapide kaj trofrue.
Li sciis tion, kio okazas. Li estis turmentita per la pensoj pri lia fiasko. Mi estus pli feliĉa, se mi estus mortinta antaŭ jaroj, li diris al si. Patrino, kial vi faris min stulta...? Li enfermis sin en la sanktejo, apenaŭ manĝis manĝaĵon kaj pasigis la plej grandan parton de la tago sidante senmove je meditado.
La sekva luno kaŝrigardis super la altaĵeto, Nambi ekbruligis la lampon en la niĉo. La vilaĝanoj, kiam ili revenis hejmen, vidis la lampon, sed nur iometo aperis nokte. "Kie estas la aliaj?" demandis la maljunulo. "Ni atendu." Li atendis. La luno leviĝis. La malmultaj aŭskultantoj atendis pacience. Kaj tiam la maljunulo diris: “Mi ne rakontos la rakonton hodiaŭ, nek morgaŭ, krom se la tuta vilaĝo venos ĉi tien. Mi insistas pri ĝi. Ĝi estas potenca rakonto. Ĉiuj devas aŭdi ĝin.” La sekvantan tagon li iris supren kaj malsupren laŭ la vilaĝa strato kriante. “Mi havas plej mirindan rakonton por rakonti ĉi-vespere. Venu unu kaj ĉiuj; ne maltrafu ĝin...” Ĉi tiu persona alvoko havis grandan efikon. Nokte granda homamaso kolektiĝis sub la banjano. Ili estis feliĉaj, ke la rakontanto reakiris siajn potencojn. Nambi eliris el la templo kiam ĉiuj trankviliĝis kaj diris: “Estas la Patrino, kiu donas la talentojn; kaj estas ŝi, kiu forprenas la talentojn. Nambi estas stultulo. Li parolas kiam la Patrino havas ion diri. Li iĝas muta kiam ŝi havas nenion diri. Sed por kio utilas la jasmeno kiam ĝi perdis sian odoron? Por kio estas la lampo, kiam la tuta oleo malaperis? Oni danku la Diinon... Ĉi tiuj estas miaj lastaj vortoj sur ĉi tiu tero; kaj ĉi tio estas mia plej bonega rakonto.” Li leviĝis kaj iris en la sanktejon. Lia publiko apenaŭ komprenis tion, kion li celis. Ili sidis tie, ĝis ili laciĝis. Kaj tiam kelkaj el ili leviĝis kaj paŝis en la sanktejon. Tie la rakontanto sidis kun fermitaj okuloj. "Ĉu vi ne rakontos al ni rakonton?" ili demandis. Li malfermis la okulojn, rigardis ilin kaj balancis la kapon. Li indikis per gesto, ke li diris siajn lastajn vortojn.
Kiam li malsatis, li eniris en ajnan dometon kaj silente sidiĝis por manĝi, kaj foriris en la momento, kiam li finis manĝi. Krom tio, li havis apenaŭ ion postuli de siaj kunestaĵoj. La resto de lia vivo (li vivis dum kelkaj pliaj jaroj) estis unu granda, kompleta silento.